Υπήρξε μία από τις μεγαλύτερες μορφές του 19ου αιώνα, ένα φωτοφόρο πνεύμα που πρόσφερε σπάνιους θησαυρούς Εσωτερικής Γνώσης και Διδασκαλίας υπηρετώντας το Κοινό Καλό, τη Δικαιοσύνη και την Ενότητα των Λαών.
Δραστήρια και ανεξάρτητη έδειξε απροθυμία να συμμορφωθεί με τους κοινωνικούς κανόνες της εποχής, πέρασε όλη της τη ζωή μέσα σε διαρκή ένταση και μόχθο, ενώ αποτέλεσε παράδειγμα αφοβίας, αγωνιστικότητας, συνεργασίας, δύναμης, θέλησης και αυτοθυσίας.
Η ΄Ελενα Πέτροβνα Μπλαβάτσκι (Helena P. Blavatsky, 1831-1891), ήταν μια αινιγματική φυσιογνωμία, χαρακτηρίστηκε εκκεντρική και παράξενη, συκοφαντήθηκε τόσο εν ζωή όσο και μετά θάνατο.
Η Ε.Π.Μ. –όπως της άρεσε να την αποκαλούν- αφιέρωσε όλη την ζωή της στη Θεοσοφία, ένα φιλοσοφικό σύστημα σύμφωνα με το οποίο μπορεί κανείς να αποκτήσει γνώση της υπερβατικής πραγματικότητας μέσω αποκάλυψης ή ασκούμενος στην απόκρυφη παράδοση. Η εξάσκηση αυτή καλείται θεουργία, και βοηθάει τον αναζητητή να οικοδομήσει τη δική του ουσιαστική σχέση με την Αρχέγονη Πηγή όλων μας και να επικοινωνήσει με τον Ανώτερο Εαυτό του.
Η Ζωή της
Είναι πολύ δύσκολο, αν όχι αδύνατο, να περιγράψει κανείς με λίγα λόγια τη ζωή της Μπλαβάτσκι. Αυτό δεν οφείλεται τόσο στην πληθώρα των γεγονότων και των δραστηριοτήτων της πολυκύμαντης ζωής της, όσο στο γεγονός ότι ζούσε παράλληλα και μια εσωτερική ζωή που καθόριζε κάθε της κίνηση. Έτσι, ακόμη και η πιο πλήρης βιογραφία της θα ήταν ελλιπής, αφού δε θα μπορούσε να περιλαμβάνει όσα η ίδια θεωρούσε σαν πιο σημαντικά βιώματά της.
Η Έλενα Πέτροβνα -το Μπλαβάτσκι είναι μεταγενέστερο- γεννήθηκε τα μεσάνυχτα της 31ης Ιουλίου του 1831, στην πόλη Αικατερίνοσλαβ της Ρωσίας και ήταν το πρώτο από τα τρία παιδιά του Πήτερ Αλεξέγιεβιτς φον Χαν και της Έλενας Φαντέγιεβα. Η αριστοκρατική οικογένειά της προερχόταν από ευγενείς με ρίζες στη Γαλλία, τη Γερμανία και τη Ρωσία.
Ο πατέρας της καταγόταν από την πριγκηπική γενιά φον Χαν του Μέκλενμπουργκ, ήταν συνταγματάρχης του πυροβολικού και λόγω της δουλειάς του απουσίαζε συχνά από το σπίτι. Η μητέρα της, κόρη της πριγκίπισσας Ε.Π. Ντολγκορκούροφ, διάσημης βοτανολόγου και του υπουργού Α. Μ. Φαντέγιεφ, ήταν προικισμένη με λογοτεχνικό ταλέντο. Έγραφε μυθιστορήματα και ιστορίες με το καλλιτεχνικό ψευδώνυμο «Ζεναίδα Ρ.», ενώ την αποκαλούσαν «Ρωσίδα Γεωργία Σάνδη». Στα δημοφιλή βιβλία της έθετε το ζήτημα της θλιβερής θέσης των γυναικών στη ρώσικη κοινωνία και την έλλειψη ευκαιριών για τη μόρφωσή τους. Διακεκριμένες προσωπικότητες της εποχής, οι γονείς της μητέρας της, υπήρξαν πρωτοπόροι του ρώσικου διαφωτισμού. Όταν πέθανε η μητέρα της σε ηλικία 28 ετών η εντεκάχρονη Μπλαβάτσκι μαζί με τα αδέλφια της Βέρα και Λεωνίδα πήγε να ζήσει με τους παππούδες της. Στην τεράστια βιβλιοθήκη της γιαγιάς της είχε την ευκαιρία να μελετήσει σημαντικά έργα, Ιστορία, Φυσικές Επιστήμες, Αρχαιολογία κ.λπ. και να αποκτήσει γνώσεις που θα της επέτρεπαν, μετέπειτα, την ανάλυση με επιστημονικό τρόπο, στο δυτικό κόσμο, όλης της αρχαίας σοφίας της Ανατολής.
Από πολύ μικρή έδειξε ότι επρόκειτο για ένα ασυνήθιστο άτομο, όχι μόνο εξαιτίας του ατίθασου, δυναμικού, ανεξάρτητου χαρακτήρα της, αλλά κυρίως για τις ψυχικές ικανότητες που διέθετε (τηλεπάθεια, διόραση και επκοινωνία με αόρατες υπάρξεις). Ένιωθε πάντα μια αόρατη παρουσία να την προστατεύει και να την καθοδηγεί.
Σε ηλικία 17 ετών, για να εξοργίσει την κηδεμόνα της, παντρεύεται τον 40χρονο στρατηγό Νικιφόρ Β. Μπλαβάτσκι, που τρεις μήνες μετά το γάμο φεύγει ξεκινώντας την περιπλάνησή της στον κόσμο. Από την αταίριαστη αυτή σχέση κράτησε μόνο το επώνυμο Μπλαβάτσκι με το οποίο έμεινε στην ιστορία ως Μαντάμ Μπλαβάτσκι. Απέκτησε ένθερμους φίλους και ακόμα περισσότερους φανατικούς εχθρούς.
Αρχικά ταξίδεψε στην Τουρκία, την Ελλάδα, την Αίγυπτο, την Γαλλία και την Ιταλία. Σε ένα ταξίδι της στο Λονδίνο το 1851, συνάντησε για πρώτη φορά τον πνευματικό της Δάσκαλο, αναγνωρίζοντας στο πρόσωπό του την παρουσία με την οποία συνομιλούσε στα παιδικά της όνειρα.
Στη συνέχεια ταξιδεύει στον Καναδά, τη Νέα Ορλεάνη, το Μεξικό, τη Νότια Αμερική, τις Δυτικές Ινδίες, την Κεϋλάνη, τη Σρι Λάνκα και την Ινδία. Επιστρέφει στην Αγγλία μέσω Ιάβας και πηγαίνει ξανά το 1855 στην Ινδία μέσω Ιαπωνίας όπου επισκέφθηκε το Κασμίρ, το Λαντάκ, το Θιβέτ και τη Βιρμανία. Γυρίζει στην Ευρώπη και κατευθύνεται στις περιοχές του Καυκάσου.
Στη διάρκεια των περιπλανήσεών της ζωγράφιζε και έγραφε σε εφημερίδες για τα προς το ζην, ενώ εργάστηκε ως πολεμική ανταποκρίτρια του στρατηγού Γκαριμπάλντι. Λέγεται πως έλαβε μέρος στη μάχη της Μεντάνα στις 3 Νοεμβρίου του 1867, όπου και πληγώθηκε σοβαρά.
Στα τέλη του 1868 ταξιδεύει ξανά στην Ινδία και το Θιβέτ, αυτή τη φορά μαζί με το Δάσκαλό της και μένει κοντά στο Άσραμ του. Μαθήτευσε δίπλα στους Μύστες των Ιμαλαΐων και δέχτηκε την αρχαία γνώση της Ανατολής.
Γύρω στα 1870 επιστρέφει στην Ευρώπη και από την Ελλάδα ξεκινά για την Αίγυπτο. Το πλοίο όμως ναυάγησε κοντά στις Σπέτσες, στις 4 Ιουλίου του 1871. Η Ε.Π. Μπ. ήταν ανάμεσα στους ελάχιστους επιζώντες. Φτάνει τελικά στο Κάιρο και μαζί με την Έμμα Κάτινγκ (Emma Cutting) προσπαθεί ανεπιτυχώς να ιδρύσει την Πνευματιστική Εταιρία Societe Spirite. Συνεχίζει τα ταξίδια στη Συρία, την Παλαιστίνη και τον Λίβανο πριν επιστρέψει στην Αμερική.
Οι Εσωτερικοί Διδάσκαλοι
Ανάμεσα στους «αόρατους» συντρόφους της παιδικής της ηλικίας, όπως προείπαμε, εμφανίζεται συχνά η μορφή ενός μελαμψού άντρα, ο οποίος πολλές φορές την έσωζε από διαφόρους κινδύνους. Ήταν πια συνηθισμένη στην αόρατη παρουσία του και όταν βρέθηκε στο Λονδίνο, σε ηλικία είκοσι ετών, συναντήθηκε πρόσωπο με πρόσωπο με αυτόν τον «φύλακα άγγελο». Είναι απερίγραπτη η χαρά και η αγαλλίασή της που γράφει σχετικά στο ημερολόγιό της: «Μια αξέχαστη νύχτα! Όταν στις 12 Αυγούστου του 1851 συνάντησα τον Διδάσκαλο των ονείρων μου!».
Από εκείνη τη στιγμή και έπειτα αφοσιώνεται ολοκληρωτικά στην υπηρεσία των Διδασκάλων, των Μαχάτμα, όπως τους αποκαλεί. Ξεκινά η αποκρυφιστική της εκπαίδευση που αφορούσε τη μεταμόρφωση της ύπαρξής της για το έργο που επρόκειτο να της ανατεθεί, ενώ έμαθε να κυριαρχεί στις ψυχικές της ικανότητες ώστε να μην υπόκειται στα φαινόμενα.
Τα ταξίδια της την οδήγησαν σε μέρη του κόσμου που έκρυβαν κάποια μυστική γνώση, κάποια απόκρυφη παράδοση. Καθοδηγούμενη από Διδασκάλους, συνάντησε Σαμάνους, Ινδιάνους, Μάγους, Σούφι, Κόπτες, Ροδόσταυρους αλλά και αρκετούς Μυημένους της Μυστικής Αδελφότητας.
Αναζήτησε την αλήθεια και τη γνώση που είχε διασωθεί από την αρχαιότητα και απέδειξε την ύπαρξη κοινής πηγής όλων των παραδόσεων, της Μίας Πηγής της Σοφίας, ενώ έγινε η «Αγγελιαφόρος» της Μεγάλης και Αρχαίας Στοάς των Διδασκάλων της Σοφίας.
Αναγνώριζε τους Δασκάλους Κουτ Χούμι, Λαλ Σινγκ και Μορύα ως τους πραγματικούς ιδρυτές της Θεοσοφικής Εταιρίας. Έλεγε ότι ο Μορύα είχε επισκιάσει το μεγαλύτερο μέρος της ζωής της. Επίσης σημαντικοί ήταν ο Ιλαρίων, ο Τζβάλ Κουλ και ο Μάχα Κόχαν οι οποίοι είχαν εμπνεύσει την γραφή της και έπαιξαν καθοριστικό ρόλο στην κατανόηση της δουλειάς της.
Από τα λίγα που έγιναν γνωστά μέσα από τις επιστολές της ίδιας και των Διδασκάλων της μπορεί κανείς να διακρίνει αμυδρά το μυστήριο που κρύβεται πίσω από την προσωπικότητά της. Σε μια επιστολή[1] των Διδασκάλων προς τον Α.Π. Σίνετ[2] (A.P. Sinnett) γίνεται ένας υπαινιγμός για την ιδιαιτερότητα και τις ψυχικές της ικανότητες.
Η Θεοσοφική Εταιρεία
Η είσοδός της στον κόσμο της δράσης και της υπηρεσίας, αρχίζει με την άφιξή της στη Νέα Υόρκη τον Ιούλιο του 1873. Εκεί γνωρίζεται με τον μελλοντικό συνεργάτη της, τον Χένρυ Όλκοτ (Henry Steel Olcott), και μαζί με τον Γουίλιαμ Τζαντζ (William Q. Judge) ιδρύουν, το 1875, την περίφημη Θεοσοφική Εταιρία, της οποίας θεμελιώδης αρχή ήταν ότι «Δεν υπάρχει θρησκεία ανώτερη από την Αλήθεια».
Οι βασικές αρχές της Θεοσοφικής Εταιρίας συνίστανται: α) την Πίστη σε μια Υπέρτατη Απόλυτη Θεότητα που είναι πηγή των πάντων, β) τη συγκριτική μελέτη των παγκόσμιων Θρησκειών, Επιστημών, Φιλοσοφιών, Τεχνών Ανατολής και Δύσης και η γ) την καλλιέργεια της Πνευματικής φύσης του ανθρώπου και την έρευνα των ανερμήνευτων Νόμων και Δυνάμεων της Φύσης.
Σκοπός ήταν να σχηματιστεί ένας πυρήνας Παγκόσμιας Αδελφοσύνης, χωρίς διακρίσεις φυλής, φύλου, χρώματος, κοινωνικής τάξης, θρησκευτικού πιστεύω. Η πίστη σε αυτή την Υπέρτατη Θεότητα, που είναι η αρχή των πάντων, οδηγεί την αθάνατη φύση της ανθρωπότητας να ακτινοβολήσει και μέσω αγνότητας να δεχθεί τα θεία μυστικά.
Η Θεοσοφική Εταιρία, σύμφωνα με τον Όλκοτ, «επρόκειτο να είναι ένα σώμα για συλλογή και διάδοση γνώσης, για απόκρυφη έρευνα, για τη μελέτη και τη διασπορά αρχαίων φιλοσοφικών και θεοσοφικών ιδεών».
Το 1878 αναχωρεί μαζί με τον Όλκοτ για την Ινδία και ξεκινούν το ουσιαστικό τους έργο, την ίδρυση παραρτημάτων της Θεοσοφικής Εταιρίας τόσο στην Ινδία όσο και στην Ευρώπη. Η Θεοσοφική Εταιρία αποκτά χιλιάδες μέλη και παίζει σημαντικό ρόλο στη ζωή της Ινδίας, κυρίως μέσω του περιοδικού «Θεοσοφιστής» που εκδόθηκε από την ίδια ένα χρόνο μετά την άφιξή της στη χώρα. Το 1882 μετακινούν τη διεθνή έδρα της Εταιρίας σε έναν ιερό χώρο στο Αντγιάρ κοντά στο Μαντράς. Αρκετά χρόνια πριν ιδρύεται το Ελληνικό τμήμα της Θεοσοφικής Εταιρίας στην Κέρκυρα το 1876 από τους ΄Οθ. Αλεξάνδρου, Αλ. Ρομπότη, Δημ. Σοφοκλή, Κ. Γκονέμη και Π. Μενελάου.
Στα 1885 αναγκάζεται να εγκαταλείψει την Ινδία και ύστερα από μια σύντομη παραμονή στη Γαλλία και τη Γερμανία εγκαθίσταται στην Αγγλία. Εκεί εκδίδει το περιοδικό «Λούσιφερ» και ιδρύει το Εσωτερικό Τμήμα της Θεοσοφικής Εταιρίας που μετονόμασε αργότερα σε Σχολή Αρκέιν.
Το 1889 η Ε.Π. Μπ. συναντήθηκε με την χαρισματική συγγραφέα Άννι Μπέζαντ (Annie Besant), η οποία είχε γράψει μια κριτική για το έργο Μυστική Δοξασία, που έχοντας ασπαστεί τις θεοσοφικές αρχές γίνεται πιστή μαθήτριά της. Η Μπέζαντ είχε προσπαθήσει πολύ για την πολιτική και κοινωνική αναμόρφωση των Ινδών, ίδρυσε αρκετά σχολεία και το σημερινό πανεπιστήμιο του Μπεναρές. Από την πρώτη της επαφή και μετά η Άννι Μπέζαντ παρείχε στην Μπλαβάτσκι ένα ασφαλές καταφύγιο στο σπίτι της στο Λονδίνο όπου και απεβίωσε το Μάιο οτου 1891. Μετά το θάνατο και του Όλκοτ το 1907, η Μπέζαντ έγινε πρόεδρος της Εταιρείας.
Οι διδασκαλίες που δημοσίευε η Ε.Π. Μπ. απλώνονται ραγδαία σε ανατολή και δύση, επηρεάζοντας μεγάλες μορφές της τέχνης και της επιστήμης. Ανάμεσα σε αυτούς συγκαταλέγονται οι: Χαλίλ Γκιμπράν (Κhalil Gibran), Νίκολας και Έλενα Ρέριχ (Nicholas & Helena Roerich), Κρισναμούρτι (Jiddu Krishnamurti), Τόμας Σ. Έλιοτ (T. S. Eliot), Ουίλιαμ Μπάτλερ Γέιτς (William B. Yeats), Αλεξάνδρα Ντέηβιντ-Νηλ (Alexandra David-Neel), Τζέιμς Τζόις (James Joyce), Μέιμπελ Κόλλινς (Mabel Collins), ΄Εντουαρντ. Μ. Φόστερ (E.M. Foster), Τζακ Λόντον (Jack London), Ντ. Χ. Λώρενς (David H. Lawrence), Βασίλι Καντίνσκι (Wassily Kandinsky), Πάουλ Κλέε (Paul Klee), Πωλ Γκωγκέν (Paul Gauguin), Γκούσταβ Μάλερ (Gustav Mahler), Τόμας Έντισον (Thomas Edison), Άλμπερτ Αϊνστάιν (Albert Einstein), Μαρία Μοντεσόρι (Maria T.A. Montessori), Ρούντολφ Στάϊνερ (Rudolf Steiner), Τζ. Νεχρού (Jawaharlal Nehru), Μαχάτμα Γκάντι (Mahatma Gandhi) και πολλοί άλλοι.
Το Έργο της
Είναι αναμφίβολο πως η Θεοσοφία (η θεία σοφία, η θεοσοφική σκέψη), έθρεψε πολλές γενιές εσωτεριστών από τον περασμένο αιώνα μέχρι σήμερα. Η μεγαλύτερη μορφή αυτού του συγκεκριμένου ρεύματος, η ιδρύτριά της Ε.Π. Μπλαβάτσκι, ήταν μια ιδιόμορφη και επαναστατική φυσιογνωμία, ιδιαίτερα σε μια εποχή που δεν υπήρχε καν γυναικείο κίνημα ή ιδιαίτερες δημοκρατικές ελευθερίες.
Αν και αυτή η πλευρά της έχει επιμελώς αποσιωπηθεί από τους μεταγενέστερους αναλυτές της ζωής της, βασικό πιστεύω της ήταν ο εσωτερισμός στην πράξη, γεγονός που απέδειξε με τη συμμετοχή της στη μάχη της Μεντάνα, στο πλευρό των επαναστατικών δυνάμεων του Γκαριμπάλντι. Οπωσδήποτε το γεγονός δε θα πρέπει να μας εκπλήσσει, αφού είναι γνωστό πως το θεοσοφικό κίνημα έπαιξε ιδιαίτερο ρόλο στην ανεξαρτησία της Ινδίας.
Εργάσθηκε ώστε να τεθούν οι βάσεις της Παγκόσμιας Αδελφότητας. Μελέτησε όλες τις θρησκείες και φιλοσοφίες, αρχαίες και σύγχρονες, για να καταδείξει το κοινό τους υπόβαθρο, καθώς και την κοινή τους προέλευση. Με τον τεράστιο όγκο του πληροφοριακού υλικού που συγκέντρωσε, απέδειξε το γεγονός της ύπαρξης ενός κοινού πνευματικού πυρήνα όλων αυτών των συστημάτων, που συνιστά και την πεμπτουσία της αλήθειας τους.
Παρέβαλε τις θρησκευτικο-φιλοσοφικές με τις επιστημονικές απόψεις, χτίζοντας μια γέφυρα ανάμεσα σε αυτές τις, φαινομενικά, αντιτιθέμενες και αλληλοαναιρούμενες θεωρήσεις. Στην επιστημονική, τη φιλοσοφική και την ηθική σκέψη άνοιξε λεωφόρους που άλλαξαν θαυμαστά την εικόνα του κόσμου.
Οι εκπληκτικές απόκρυφες γνώσεις της, η ικανότητα να ελέγχει τις ψυχικές δυνάμεις, η ανάλυση περίπλοκων θεμάτων της ανθρώπινης υπόστασης, η διορατική της διείσδυση στα εθνικά, φυλετικά και θρησκευτικά προβλήματα της ανθρωπότητας και κυρίως η αφοσίωσή της στο έργο που της ανέθεσαν οι Πνευματικοί Διδάσκαλοι την έκαναν μια φωτεινή παρουσία που ακτινοβολούσε. Γιαυτό και αποκλήθηκε «Δαδούχος του Φωτός» του 19ου αιώνα. Υπήρξε μύστις αρχαίας γνώστης, Μυστηρίων Ανατολής και Δύσης. Μίλησε για τους νόμους του Κάρμα και της Μετενσάρκωσης, για τη μεταθανάτια Ζωή και για την Επταπλότητα των Αρχών και των Πεδίων και για την ύπαρξη της Ιεραρχίας.
Η ουσία της διδασκαλίας της ταυτίζεται με το αρχαιοελληνικό ΓΝΩΘΙ ΣΕΑΥΤΟΝ. Η Θεοσοφία της δίδαξε στην ανθρωπότητα το αξίωμα πως Ουδεμία Θρησκεία Ανώτερης της Αλήθειας. Η φιλοσοφία της που περικλείει μέσα της Αδελφότητα, Δικαιοσύνη, Αγάπη καθοδήγησαν την εξέλιξή της, εξαγνίζοντας τη διάνοιά της διδάσκοντας πως ο αληθινός εαυτός του ανθρώπου είναι η Πνευματική του ύπαρξη.
Η Ε.Π. Μπλαβάτσκι, βοήθησε στην εξάπλωση των ανατολικών θρησκευτικών, φιλοσοφικών και αποκρυφιστικών ιδεών σε ολόκληρη τη Δύση. Υπήρξε μία από τις πρώτες γυναίκες που άνοιξε τον δρόμο για τη σημερινή αποδοχή πραγμάτων όπως ο διαλογισμός, η γιόγκα, η χορτοφαγία κ.λπ., ενώ δικό της έργο μπορεί να θεωρηθεί και η μετακίνηση προς τη Δύση εσωτερικών ανατολικών ρευμάτων.
Το Συγγραφικό της Έργο
Παρ’ όλο που έχουν περάσει περισσότερα από εκατό χρόνια από τον θάνατό της, οι ιδέες που επιχείρησε να διαδώσει παραμένουν επίκαιρες. Μέσα στα έργα της παρουσιάζεται ένας πλούτος γνώσεων που αναλύονται βαθιά και προσφέρουν περιεκτικά και ολοκληρωμένα νοήματα, αποτελώντας έναν ανεκτίμητο θησαυρό για όλους τους σπουδαστές των μυστηρίων της ζωής και της φύσης.
Η συγγραφική της δραστηριότητα άρχισε κυρίως από τη στιγμή που πήγε στην Αμερική και συνεχίστηκε μέχρι την τελευταία ημέρα της ζωής της, με αποτέλεσμα ένα σημαντικό έργο που περιλαμβάνει τα βιβλία «Αποκαλυμμένη Ίσιδα» (2 τόμοι), «Μυστική Δοξασία» (2 τόμοι), «Στις Σπηλιές και τις Ζούγκλες του Ινδουστάν» ( ταξιδιωτικές εντυπώσεις από τα ταξίδια της στην Ινδία που δημοσιεύονταν σε ρωσικές εφημερίδες της εποχής), «Απόκρυφα Διηγήματα», «Πρακτικός Αποκρυφισμός», καθώς και άλλα μικρότερα έργα και πλήθος άρθρων και επιστολών τα οποία σχηματίζουν συνολικά 14 τόμους.
Το βιβλίο Ίσις Αποκαλυμμένη κυκλοφόρησε τον Σεπτέμβριο του 1877, με τον πρώτο τόμο να αναφέρεται στην Επιστήμη και τον δεύτερο στην Θεολογία. Ο πρώτος τόμος εξετάζει την «Καταγωγή των Ειδών» του Δαρβίνου και τη «Φυσική Βάση της Ύλης», του Τ. Χάξλευ (Thomas Huxley). Στο δεύτερο βιβλίο αμφισβητεί την χριστιανική διεκδίκηση της μοναδικής αποκάλυψης και δείχνει πως τα σύμβολα του Χριστιανισμού έχουν προέλθει από τα σύμβολα προγενέστερων θρησκειών, ιδιαίτερα της αιγυπτιακής.
Η Μυστική Δοξασία, αποτελεί το πιο σημαντικό αλλά και το πιο δύσκολο σύγγραμμά της. Πρόκειται για μία έκθεση βασικών πληροφοριών που συνιστούν μέρος της Παγκόσμιας «Σοφίας- Θρησκείας» ή «Υπέρτατης Σοφίας» -της Πηγής όλων των θρησκειών, που είναι όμως πέρα και πάνω απ’ όλες της θρησκείες.
Όπως αναφέρεται στην εισαγωγή: «Ο αληθινός φιλόσοφος, ο μαθητής της Εσωτερικής Σοφίας, χάνει εντελώς από τα μάτια του τις προσωπικότητες, τις δογματικές πίστεις και τις ιδιαίτερες θρησκείες. Η εσωτερική φιλοσοφία συμβιβάζει όλες τις θρησκείες, γιατί τις απογυμνώνει από τα εξωτερικά ανθρώπινα ενδύματά τους και δείχνει ότι οι ρίζες της καθεμιάς είναι ταυτόσημες με τις ρίζες οποιασδήποτε άλλης μεγάλης θρησκείας...».
Ο σκοπός αυτού του έργου -αναφέρει η ίδια- μπορεί να εκφραστεί ως εξής: να δείξει ότι η Φύση δεν είναι «μια τυχαία συνένωση ατόμων» και να αποδώσει στον άνθρωπο τη δικαιωματική θέση του στη σκηνή του Σύμπαντος να διασώσει από την υποβάθμιση τις αρχαϊκές αλήθειες που αποτελούν τη βάση όλων των θρησκειών και να αποκαλύψει, ως ένα βαθμό, τη θεμελιώδη ενότητα από την οποία πήγασαν όλες τους και τέλος να δείξει ότι η απόκρυφη όψη της Φύσης δεν προσεγγίστηκε ποτέ από την επιστήμη του σύγχρονου πολιτισμού.
Λέγεται ότι με τη Μυστική Δοξασία εισάγεται κανείς σε τρόπους σκέψης που είναι παράξενοι. Η δομή του έργου είναι τέτοια, ώστε ο αναγνώστης κάνει κάθε φορά τη δική του έρευνα και ανακαλύπτει μόνος του τα κλειδιά των υπαινιγμών που δίνονται. Όπως αναφέρει η ίδια η Ε.Π. Μπ. στον πρόλογό της, «Το έργο αυτό γράφηκε για την υπηρεσία της ανθρωπότητας και πρέπει να κριθεί από την ανθρωπότητα και τις μελλοντικές γενιές».
Η Φωνή της Σιγής, που εκδόθηκε τον Σεπτέμβριο του 1889 τρία χρόνια πριν το φυσικό θάνατό της, θεωρείται το επιστέγασμα του συγγραφικού της έργου, και είναι αναμφισβήτητα για «τους ελάχιστους».
Είναι ο «Δρόμος» για τον οποίο έγραφε: «Υπάρχει ένας δρόμος, απότομος και γεμάτος αγκάθια, με παγίδες και κινδύνους κάθε είδους, αλλά εντούτοις ένας δρόμος που οδηγεί στην Καρδιά του Σύμπαντος! Μπορώ να σας αποκαλύψω πώς να συναντήσετε Εκείνους που θα σας δείξουν την μυστική είσοδο, που ανοίγει πάντα από μέσα και κλείνει ερμητικά πίσω από το νεόφυτο για πάντα…».
Όπως εξήγησε, επρόκειτο για στίχους από το «Βιβλίο των Χρυσών Κανόνων»[3], ένα από τα έργα που στην Ανατολή δίνονται στους σπουδαστές του Μυστικισμού και η εκμάθησή του είναι υποχρεωτική.
Τα πρωτότυπα των Χρυσών Κανόνων[4] -που περιλαμβάνει 90 μικρές διακριτές πραγματείες- είναι χαραγμένα πάνω σε ορθογώνιες, λεπτές επιμήκεις πλάκες, ενώ τα αντίγραφά τους κυρίως πάνω σε δίσκους. Το πρωτότυπο έργο ήταν γραμμένο με ιδεογράμματα, ενώ τα αντίγραφα στην ιερατική γλώσσα Σενζάρ. Οι στίχοι ανάγονταν σε προ-βουδιστική εποχή, ενώ είχαν προστεθεί και κάποιοι στίχοι μεταγενέστερα.
Η επιλογή των 39 στίχων που περιέχονται στο βιβλίο αποδόθηκαν στην αγγλική γλώσσα από την συγγραφέα σκόπιμα, τόσο για την ποιητική απόδοση του κειμένου, όσο και για την καλύτερη κατανόηση ή απομνημόνευσή τους.
Το περιεχόμενο του βιβλίου που χωρίζεται σε τρία μέρη, «Η Φωνή της Σιγής», «Οι Δύο Ατραποί», και «Οι Επτά Πύλες», αναφέρεται στην απόκτηση και εν συνεχεία στην απάρνηση της Νιρβάνα[5]. Οι στίχοι οδηγούν τον μαθητή να μάθει να ακούει τη φωνή της σιγής, η οποία οδηγεί στο σαμάντι (κατάσταση υπερβατικότητας, έκσταση) και το σαμάντι στη Νιρβάνα.
Η ίδια γράφει στην εισαγωγή της, ότι έκανε μια προσεκτική επιλογή στους κανόνες που αναφέρονται στο βιβλίο και ότι θα ήταν χρήσιμο περισσότερο στους λίγους μυστικιστές της Θεοσοφικής Εταιρείας, που είναι σίγουρο πως θα εκτιμήσουν τα παρακάτω λόγια του Κρίσνα-Χριστού, του «Ανώτερου Εγώ»: «Οι σοφοί δεν θλίβονται ούτε για τους ζωντανούς ούτε για τους πεθαμένους. Ποτέ δεν ήμουν χωρίς ύπαρξη Εγώ, ούτε εσείς, ούτε αυτοί οι νομοθέτες των ανθρώπων, και κανένας από εμάς δεν θα πάψει να υπάρχει μέσα στο χρόνο». (Bhagavat Ghita)
Έγραψε ακόμα ένα βιβλίο, Το Κλειδί της Θεοσοφίας, το οποίο αποτελεί πολύτιμο βοήθημα και οδηγό για την κατανόηση της θεοσοφικής διδασκαλίας καθώς και της ορολογίας της. Στο πρόγραμμά της υπήρχε και η συγγραφή ενός βιβλίου, το οποίο θα αναφερόταν στις ζωές των μεγάλων Διδασκάλων, αλλά δυστυχώς ο πρόωρος θάνατός της μας στέρησε αυτή τη μεγάλη ευκαιρία.
Η Ε.Π. Μπλαβάτσκι πέθανε στο Λονδίνο στις 8 Μαΐου 1891, καθισμένη στο γραφείο της. Όταν βρέθηκε από τους συνεργάτες της, διαπίστωσαν πως είχε αφήσει ένα τελευταίο σημείωμα το οποίο έγραφε: «Διατηρήστε την Ενότητα». Το σώμα της αποτεφρώθηκε και η στάχτη της διαμοιράστηκε ανάμεσα σε Ευρώπη, Αμερική και Ινδία. Σε ένδειξη σεβασμού στη μνήμη της, η επέτειος του θανάτου της γιορτάζεται κάθε χρόνο από την Παγκόσμια Θεοσοφική Κοινότητα ως Ημέρα του Λευκού Λωτού.
Με τη διδασκαλία της, η Ε.Π. Μπ. θέλησε να φέρει στην ανθρωπότητα Μία αλήθεια, η οποία υπόσχεται ότι θα αποτρέπει τον άνθρωπο ώστε να μην παρεκκλίνει από την πορεία του, να ακολουθεί την πνευματική πρόοδο και να εξελίσσει το ανθρώπινο πνεύμα του.
Ανέπτυξε θέματα που αποτελούσαν το σκοπό των αρχαίων μυστηρίων, καθώς και θέματα που προσδιόριζαν την ουσία από την οποία αποτελείται η ανθρώπινη ψυχή και τους νόμους που την διέπουν, και καθορίζουν την εξέλιξή της προς τις υψηλότερες βαθμίδες του πνευματικού μεγαλείου.
Το έργο της, εσωτερικό και συγγραφικό, στέκεται ορόσημο για κάθε ταξιδιώτη και ερευνητή της ζωής φωτίζοντας και απελευθερώνοντας από την άγνοια, την παραπλάνηση και την δεισιδαιμονία της κάθε εποχής.
Σημειώσεις
[1] Οι επιστολές των Μαχάτμα φυλάσσονται σήμερα στο Βρετανικό Μουσείο.
[2] Ο Άλφρεντ Π. Σίννετ (Alfred Percy Sinnett) ήταν δημοσιογράφος, εκδότης και συνεργάτης της Ε.Π. Μπ.
[3] Αποτελεί τμήμα της ίδιας σειράς από την οποία έχουν ληφθεί και οι Στροφές του «Βιβλίου των Τζιάν», που χρησίμευσαν σαν βάση στη «Μυστική Δοξασία».
[4] Το «Βιβλίο των Χρυσών Κανόνων» φέρεται να έχει την ίδια προέλευση με το μεγάλο μυστικιστικό έργο που λέγεται Παραμάρθα (Paramartha). Το τελευταίο αυτό, σύμφωνα με το μύθο του Ναγκαρτζούνα, είχε δοθεί στον μεγάλο Αρχάτ από τους Νάγκας ή Όφεις (αρχαία ονομασία των Μυστών).
[5] Η Νιρβάνα είναι λέξη σανσκριτική που έχει ληφθεί ως θρησκευτικός-φιλοσοφικός όρος, και σημαίνει γενικά: «σβέση φλόγας». Υιοθετήθηκε από τον Βουδισμό και τον Τζαϊνισμό. Χαρακτηρίζει μια κατάσταση που επιτυγχάνεται με την άσκηση και εξαλείφει τον πόνο (που οφείλεται στο κάρμα) της γέννησης και του θανάτου στον κύκλο της μετενσάρκωσης. Αποτελεί το αποκορύφωμα του διαλογισμού και θεωρείται μια αρκετά αφηρημένη και αμφίσημη έννοια, για την οποία οι βουδιστές του ρεύματος Μαχαγιάνα πρεσβεύουν ότι γίνεται κατανοητή μόνο όταν βιωθεί.
Βιβλιογραφία
• Έλληνες Φίλοι της Άγκνι Γιόγκα, Ε. Π. Μπλαβάτσκι, Κέδρος, 2006.
• A. P. Sinnett, Εσωτερικός Βουδισμός, Υδρανός, 1996.
• P. Sinnett, Incidens in the life of Madame Blavatski, Theosophical Publishing House, London 1913.
• S .Olcott, Old Diary Leaves, Theosophical Publishing House, 1895, Adyar, Madras.
• Guiley E. Rosemary, Harper’s Encyclopedia of Mystical & Paranormal Experience, Εκδόσεις Anubis, 1994.
Ε.Γ.