Είναι πολλές οι κοινωνικές «αντιθέσεις» που καθημερινά αντικρίζουμε στο κόσμο μας και μας γεμίζουν ερωτηματικά. Άραγε ο πολιτισμός μας είναι δείγμα προόδου και εξέλιξης; Η τεχνολογία προσφέρει στην καλύτερη ποιότητα ζωής; Η οικονομία των κρατών λειτουργεί προς όφελος των συνανθρώπων μας;

Και αυτά τα ερωτήματα αποτελούν μόνο μια μικρή πτυχή για τις εικόνες και όλα όσα γεννιούνται μέσα από τις αισθήσεις που μας προκαλεί ο τρόπος ζωής μας. Φυσικά τόσο σημαντικές έννοιες όπως ο «πολιτισμός» απαιτούν μεγάλη έρευνα και ανάλυση, καθώς δεν μπορούν να γίνουν άμεσα αντιληπτές ή τουλάχιστον δεν μπορούμε να τις θεωρούμε «ευκόλως εννοούμενες».

Με καθαρή ματιά και ειλικρίνεια θα πρέπει να συνειδητοποιήσουμε πως η πλάνη, όπως και η ικανότητα της ανθρωπότητας για διαστρέβλωση, είναι πολύ ισχυρή. Αν σε αυτόν τον ισχυρισμό προσθέσουμε την αδιαφορία αλλά και την υπεροχή της ύλης έναντι της πνευματικής υπόστασής μας (χαρακτηριστικό γνώρισμα του σύγχρονου ανθρώπου, κύρια του δυτικού κόσμου), τότε μπορεί να δούμε πιο καθαρά την ατομική μας, πραγματική εικόνα, αλλά και του κόσμου που θεωρούμε περιβάλλον μας.

Δεν είναι σίγουρο -και θα πρέπει να το εξετάσουμε σοβαρά- ότι πολιτισμός σημαίνει μόνο τεχνολογικά επιτεύγματα, αυτοματοποίηση της ζωής, άνετα και πολυτελή αυτοκίνητα. Δε θα πρέπει να είμαστε πολύ σίγουροι, πως πολιτισμός είναι οπωσδήποτε η τρισδιάστατη εικόνα και τα πανύψηλα κτίρια στις δυτικές μεγαλουπόλεις, όπως και δεν πρέπει να είμαστε σίγουροι πως σε τόπους με χαμηλό κατά κεφαλήν εισόδημα και πρωτόγονο οδικό δίκτυο είναι δύσκολο να υπάρχουν πνευματικοί άνθρωποι αλλά και εν δυνάμει σπουδαίοι επιστήμονες.

Όλα αυτά εμπλέκονται μεταξύ τους πότε σε εικόνες «καθημερινής τρέλας» και πότε σε στιγμές που βλέπει κανείς πως η ανθρώπινη φύση μπορεί να κάνει θαύματα, και για παράδειγμα μπορούμε να δούμε την ίδια την ανθρώπινη φύση. Από τη μια πλευρά να χτίζει με την τέχνη και την επιστήμη κόσμους ολόκληρους και από την άλλη, η ίδια αυτή φύση, με μεγάλη ευκολία και απίστευτη ικανότητα να καταστρέφει τον κόσμο γύρω της με ασύλληπτης έμπνευσης όπλα αλλά και τεχνολογικά μέσα.

Ναι! Αυτή η διπλή και άκρως αντίθετη όψη του διχασμού και πολλές φορές της παράνοιας συνθέτει τη σημερινή εικόνα της «πολιτισμένης» ανθρωπότητας. Γι' αυτό και μπαίνει σε αμφισβήτηση η έννοια του πολιτισμού. Γι' αυτό πρέπει να προσπαθήσουμε να οριοθετήσουμε πού είναι η αλήθεια και πού η πλάνη μέσα στα πλαίσια του πολιτισμού. Έχουμε χρέος να ανακαλύψουμε εκείνες τις όψεις του που παράγουν ποιότητα, που ανοίγουν διόδους και επιτρέπουν στην ανθρωπότητα και τα μέλη της να εξελίσσονται και βήμα-βήμα να ανέρχονται τα σκαλοπάτια της προόδου.

Εξάλλου, κάθε στοιχείο πολιτισμού μας τοποθετεί μέρα με την ημέρα «λίγο ψηλότερα», και κάπως έτσι μπορούμε να ξεχωρίζουμε την αλήθεια από την πλάνη. Κάθε λανθασμένη χρήση της σπουδαίας κατά τα άλλα τεχνολογίας και επιστήμης, μας καταστρέφει και ένα κομμάτι της ουσιαστικής μας φύσης, μας απομακρύνει όλο και περισσότερο από την ουσία της ύπαρξής μας, που δεν αναπληρώνεται από πολιτιστικές εκδηλώσεις και επιστημονικά συνέδρια.

Η αναζήτηση της ουσίας, η αναζήτηση της ποιότητας, τα σημεία ενότητας και συνύπαρξης θα πρέπει να είναι οι δείκτες για το πόσο πολιτισμένοι είμαστε. Εγκλωβισμένοι μέσα στην «πολιτισμένη» καθημερινότητα, με τις φαινομενικές μας «ανέσεις» που μάλλον οδηγούν το πνεύμα σε ύπνωση, χάνουμε εκείνα τα στοιχεία που σαν υπάρξεις τα έχουμε ανάγκη για να εκλεπτύνουμε τους φορείς μας.

Καθετί που αφυπνίζει το πνεύμα, που προκαλεί εξύψωση, στην πολλές φορές βαριά και δυσκίνητη υλική μας όψη, καθετί τέτοιο θα πρέπει να συλλέγουμε και να καλλιεργούμε, γιατί με λαμπερά φώτα σε πολυτελείς αίθουσες, μέσα στις οποίες φυλάσσεται η πολυπόθητη υψηλή τέχνη, η κουλτούρα ή ας την ονομάσουμε πολιτιστική μας κληρονομιά, μάλλον η ιστορία μας έχει δείξει πως η ανθρώπινη κοινότητά μας πιο απολίτιστη γίνεται παρά εκπολιτίζεται. Εξάλλου η πρόσβαση σε αυτούς τους χώρους όπως και το δικαίωμα στη μόρφωση, στις σπουδές, ένα από τα μεγαλύτερα αγαθά του πολιτισμού, παραμένει προνόμιο των οικονομικά ισχυρών.

Πολλά θέματα μπορούν να τεθούν πάνω «στο τραπέζι των διαπραγματεύσεων», αλλά καλύτερα να μην τα τοποθετήσουμε εκεί. Ίσως είναι πιο θετικό να κάνουμε μια δεξιοτεχνική βουτιά μέσα στα «ύδατα του πολιτισμού» και να συλλέξουμε πράγματι ό,τι αξίζει, πετώντας κάθε πέπλο που καμιά φύση, αλλά ούτε και τίποτε μεταφυσικό δεν έχει τοποθετήσει, παρά μόνο η ανθρωπότητα και η ισχυρή της προσωπικότητα. Μέσα από τους δρόμους του πολιτισμού θα επιχειρήσουμε ένα ταξίδι και θα το κάνουμε...

...«Όμορφα, προσεκτικά και σβέλτα σαν να πρέπει να περάσουμε την άβυσσο πάνω σε ένα τεντωμένο σχοινί».

 

Δ.Δ.