Τα όσα ξέρουμε για αυτό, αναφέρονται στο Β' Κεφάλαιο του κατά Ματθαίον Ευαγγελίου: «Του δε Ιησού γεννηθέντος εν Βηθλεέμ της Ιουδαίος εν ημέραις Ηρώδου του βασιλέως, ιδού μάγοι από ανατολών παρεγένοντο εις Ιεροσόλυμα λέγοντες* πού εστίν ο τεχθείς βασιλεύς των Ιουδαίων; είδομεν γαρ αυτού τον αστέρα εν τη ανατολή και ήλθομεν προσκυνήσαι αυτώ... οι δε ακούσαντες του βασιλέως επορεύθησαν και ιδού ο αστήρ ον είδον εν τη ανατολή προήγεν αυτούς, έως ελθών έστη επάνω ου ην το παιδίον...».

 

Οι Απόψεις για το Άστρο της Βηθλεέμ

Το πρώτο ερώτημα που ανακύπτει από το γεγονός ότι μόνο ο Ματθαίος αναφέρει το συμβάν, είναι γιατί δεν υπάρχει καμιά άλλη καταγραφή για την εμφάνιση ενός ξεχωριστού άστρου εκείνη την εποχή, τόσο από τους εθνικούς όσο και από τους συγγραφείς των άλλων Ευαγγελίων; Μήπως δεν έχουμε να κάνουμε με ένα φαινόμενο ορατό σε όλους και επομένως εξηγείται και η έλλειψη άλλων αναφορών; Και από την άλλη, μήπως οι υπόλοιποι Ευαγγελιστές είχαν τους δικούς τους λόγους που δεν ανέφεραν καν την επίσκεψη των Μάγων και συνεπώς ούτε και την παρουσία του αστεριού;

Προκειμένου να ερευνήσει κανείς την ανεξήγητη εμφάνιση του αστεριού στον ουρανό της Βηθλεέμ, ίσως θα ήταν χρήσιμο να ξεκινήσει με τις πιθανές ερμηνείες που θα μπορούσαν να αποδοθούν. Κατ’ αρχάς θα μπορούσε πράγματι να είναι ένα θεϊκό θαύμα και να τοποθετήθηκε στον ουρανό από τον ίδιο το Θεό για να υποδηλώσει τη γέννηση του μονογενή του Υιού. Φυσικά αν κάποιος αποδέχεται μια τέτοια υπόθεση, τότε δεν υφίσταται και λόγος οποιοσδήποτε έρευνας και ερμηνείας, καθώς είναι καθαρά θέμα πίστης.

Ωστόσο, υπάρχουν και εκείνοι που υποστηρίζουν την άποψη ότι η ιστορία της παρουσίας του Άστρου προστέθηκε αργότερα στην αφήγηση της γέννησης, μια και ο Ματθαίος συνέγραψε το Ευαγγέλιο ανάμεσα στο 50 με 70 μ.Χ. Σύμφωνα με αυτή την άποψη ο Ματθαίος πρόσθεσε στην εξιστόρηση της Γέννησης του Χριστού την εμφάνιση ενός λαμπερού αστεριού, επειδή ήταν σύνηθες εκείνη την εποχή να συνδέεται η γέννηση ενός μεγάλου βασιλιά με την παρουσία ενός άστρου στον ουρανό.

Μια ακόμη πιο ακραία, αλλά υπαρκτή άποψη ισχυρίζεται πως συνολικά η Καινή Διαθήκη είναι πλαστή. Αυτή η θεωρία βασίζεται στον ισχυρισμό ότι ολόκληρη η Καινή Διαθήκη συγγράφηκε από μέλη της κυβερνώσας Ρωμαϊκής οικογένειας, με σκοπό να διασπάσουν τον Ιουδαϊκό λαό ως πολιτική και θρησκευτική οντότητα. Γύρω στο 60 μ.Χ. οι Ρωμαίοι πολέμησαν για τρίτη φορά με τους Ιουδαίους και παρά τη νίκη τους, ήξεραν πως δε θα ήταν σε θέση να αντέξουν σε μια νέα αναμέτρηση, εκτός και αν κατάφερναν να τους χτυπήσουν στο εσωτερικό τους χρησιμοποιώντας τη μέθοδο «διαιρεί και βασίλευε». Λέγεται πως ο ιθύνων νους αυτής της ενέργειας ήταν ο Άριους Πίσο, γόνος μιας από τις πλέον επιφανείς οικογένειες της Ρώμης, ο οποίος σχεδίασε την προσωπικότητα που θα παρουσίαζε ο Ιησούς και συνέγραψε το Ευαγγέλιο που αποδίδεται στο Ματθαίο, ενώ τα άλλα Ευαγγέλια γράφτηκαν από άλλα μέλη της ίδιας οικογένειας. Βεβαίως, παρά την αληθοφάνεια μιας τέτοιας θεώρησης, δεν έχει στοιχεία που να της προσδίδουν αξιοπιστία και επομένως το συντριπτικό ποσοστό των μελετητών την απορρίπτει ως ανάξια λόγου.

 

Η Αστρονομική Έρευνα για το Άστρο της Βηθλεέμ

Η πλέον αξιόλογη και ουσιαστικά επιστημονική μελέτη που έχει αποδώσει κάποια αποτελέσματα, είναι εκείνη που στηρίζεται στην επιστήμη της Αστρονομίας. Οι αστρονόμοι βεβαιώνουν πως τα αστέρια που είναι σήμερα ορατά στον ουράνιο θόλο είναι τα ίδια με εκείνα που υπήρχαν και δύο χιλιετίες πριν. Και αυτή η διαπίστωση κάνει το αίνιγμα ακόμη πιο δύσκολο, καθώς παραμένει ανεξήγητο ποιο θα μπορούσε να ήταν εκείνο το φωτεινό σώμα που οδήγησε τους Μάγους στη Βηθλεέμ.

Εξετάστηκε αρχικά το ενδεχόμενο να εμφανίστηκε ένας υπερκαινοφανής αστέρας (σουπερνόβα). Οι Κινέζοι αστρονόμοι έχουν καταγράψει την εμφάνιση ενός τέτοιου αστέρα στον αστερισμό του Αιγόκερω, ο οποίος ήταν ορατός επί 70 ημέρες κατά την περίοδο Μαρτίου- Απριλίου του 5 π.Χ. Μόνο που ένας σουπερνόβα στον Αιγόκερω, περίπου 40 βαθμούς κάτω από την εκλειπτική, δε θα πρέπει να κινείτο σχεδόν καθόλου σε σχέση με τη Γη. Δηλαδή, θα πρέπει να παρέμενε διαρκώς στην ίδια θέση του ουρανού, κάτι που αντιτίθεται στη βιβλική γραφή, όπου ο Ματθαίος αναφέρει πως το αστέρι οδη­γούσε τους Μάγους προς τη Βηθλεέμ, άρα υπήρχε κίνηση.

Αποκλείστηκε, επίσης, η περίπτωση να πρόκειται για διάττοντα αστέρα, καθώς η φωτεινή γραμμή που αφήνει στον ουρανό διαρκεί μόνο μερικά δευτερόλεπτα ή λεπτά, στην καλύτερη περίπτωση, ενώ είναι αποδεκτό πως οι Μάγοι θα πρέπει να ταξίδευαν τουλάχιστον μερικές εβδομάδες μέχρι να φτάσουν στον τόπο γέννησης του Χριστού, αφού μάλιστα σταμάτησαν και στην Ιερουσαλήμ και συνάντησαν τον Ηρώδη.

Μια άλλη πιθανή εκδοχή είναι ότι επρόκειτο για κομήτη. Μάλιστα, οι αστρονομικές καταγραφές των Κινέζων αναφέρουν το πέρασμα δύο κομητών, το 5 π.Χ. και το 4 π.Χ. αντίστοιχα. Μάλιστα ο πρώτος είχε και ιδιαίτερα φωτεινή ουρά, η οποία ήταν ορατή από τη Γη. Αλλά και αυτή η περίπτωση δύσκολα θα μπορούσε να γίνει αποδεκτή, γιατί οι Μάγοι της Βαβυλώνας και της Περσίας δεν είχαν σε καμία εκτίμηση τους κομήτες, θεωρώντας τους κομιστές δεινών, σε αντίθεση με τους Κινέζους που πίστευαν ότι έρχονται για να σαρώσουν καθετί παλιό και ξεπερασμένο και να φέρουν καθετί νέο και ελπιδοφόρο. Συνεπώς, δύσκολα οι Μάγοι θα ακολουθούσαν την πορεία ενός κομήτη συνδέοντάς την με τον ερχομό ενός σπουδαίου βασιλιά.

 

Οι Μεγάλες Σύνοδοι των Πλανητών

Κι έτσι ερχόμαστε στην τελευταία και επικρατέστερη άποψη, η οποία συνδέεται με τις συνόδους των πλανητών. Είναι γνωστό πως με τον όρο «σύνοδος» αναφερόμαστε σε μια φαινομενική προσέγγιση μεταξύ δύο τουλάχιστον ουράνιων σωμάτων. Από τεχνικής άποψης, σύνοδο έχουμε όταν δύο ουράνια σώματα βρίσκονται στο ίδιο ουράνιο γεωγραφικό μήκος σε σχέση με τα δεδομένα της Γης, ανεξάρτητα από την απόσταση που τα χωρίζει μεταξύ τους. Όσο πιο κοντά φαίνονται πως είναι τα ουράνια σώματα, τόσο πιο εντυπωσιακό οπτικά είναι το φαινόμενο και βεβαίως έχει και μεγαλύτερη αστρολογική σημασία.

Και πραγματικά, την εποχή στην οποία αναφερόμαστε, σημειώνονται ιδιαίτερα σημαντικές σύνοδοι πλανητών, κάτι που δικαιολογεί σε μεγάλο βαθμό τον ισχυρισμό ότι σχετίζονται με το Αστέρι της Βηθλεέμ.

Το 7 π.Χ. υπήρξε μια τριπλή σύνοδος του Δία με τον Κρόνο, η οποία μάλιστα και τις τρεις φορές έλαβε χώρα στον αστερισμό των Ιχθύων, ο οποίος συνδέθηκε στενά με το συμβολισμό του ίδιου του Χριστού, αλλά και με τις δυο επόμενες χιλιετίες, καθώς αστρολογικά λέγεται πως κυβερνούνταν από το ζώδιο των Ιχθύων και πως με την είσοδο στην επόμενη εισερχόμαστε στο ζώδιο του Υδροχόου. Το φαινόμενο της συνόδου Δία-Κρόνου εμφανίστηκε κατά τα τέλη Μάη, μέσα στο Σεπτέμβριο και κατά τις αρχές Δεκεμβρίου της ίδιας χρονιάς και είναι τόσο σπάνιο που συμβαίνει κάθε 900 χρόνια περίπου. Παρά το γεγονός ότι κατά τη διάρκεια του φαινομένου οι πλανήτες δεν πλησίασαν περισσότερο από δύο φορές τη διάμετρο της σελήνης, ωστόσο θεωρείται μεγάλης σημασίας ως προάγγελος ενός επερχόμενου σημαντικού γεγονότος. Το Φεβρουάριο του επόμενου χρόνου μια επίσης σημαντική σύνοδος έλαβε χώρα, αυτή τη φορά τριών πλανητών, του Δία, του Άρη και του Κρό­νου και μάλιστα έφτασαν σε απόσταση 8 μοιρών μεταξύ τους. Πρόκειται για ένα φαινόμενο που συμβαίνει κάθε 800 χρόνια περίπου και πάλι θα πρέπει να θεωρήθηκε σημαντικό από τους μελετητές των άστρων εκείνης της εποχής, μια και ο Άρης, ο κυβερνήτης του ζώδιου του Κριού, έδειχνε προς τους Ιουδαίους, καθώς ως έθνος θεωρούνταν πως κυβερνώνται από τον Κριό.

Κι όμως, παρά τη μεγάλη σημασία των προηγούμενων συνόδων, έχουμε ακόμη πιο σημαντικές κατά τα έτη 3 και 2 π.Χ., τόσο σημαντικές που θα μπορούσαν να χαρακτηριστούν οι πιο αξιοσημείωτες κατά τα τελευταία 3.000 χρόνια. Υπήρξε και πάλι μια σειρά συνόδων που συνδέονταν με το Δία, τον πλανήτη που συμβολίζει τη βασιλεία και συνδέεται με τη γέννηση των βασιλέων. Άλλωστε η εβραϊκή απόδοση του Δία είναι «Σεντέκ», που σημαίνει «δικαιοσύνη», ιδιότητα συνυφασμένη με τον Σωτήρα του Κόσμου.

Στις 19 Μαΐου του 3 π.Χ. συντελείται μια κοντινή σύνοδος μεταξύ Κρόνου και Ερμή και στη συνέχεια ο Κρόνος κινείται ανατολικά και συναντά την Αφροδίτη στις 12 Ιουνίου, απέχοντας μεταξύ τους μόνο 7,2 μοίρες. Στη συνέχεια, τον Αύγουστο του ίδιου χρόνου, ο Δίας έρχεται σε σύνοδο με την Αφροδίτη λίγο πριν τη δύση του Ήλιου, στις 4,2 μοίρες, και έμοιαζαν σαν να ακουμπούν μεταξύ τους, στον αστερισμό του Λέοντα. Το Σεπτέμβριο, και πάλι ο Δίας βρίσκεται σε σύνοδο με τον Regulus, το αστέρι της βασιλείας, το πιο φωτεινό άστρο του αστερισμού του Λέοντα, ενώ η ίδια σύνοδος επαναλαμβάνεται το Φεβρουάριο και το Μάιο του 2 π.Χ. Τέλος, τον Ιούνιο αυτού του χρόνου συντελείται σύνοδος μεταξύ Δία και Αφροδίτης και μάλιστα στην πιο στενή επαφή που θα μπορούσαν να έχουν, καθώς οι δίσκοι τους έμοιαζαν να ταυτίζονται και με γυμνό μάτι φαίνονταν ως ένα αντικείμενο πάνω από τον δύοντα Ήλιο.

 

Οι Μάγοι

Το πιο πιθανό, λοιπόν, είναι να παρατήρησαν οι σοφοί άνθρωποι της Ανατολής, οι Μάγοι, όπως τους αποκαλούσαν, όλα αυτά τα φαινόμενα και να κατέληξαν σε προβλέψεις ή τη βεβαιότητα πως κάτι σημαντικό πρόκειται να συμβεί στην Ιουδαία, μια μεγάλη προσωπικότητα πρόκειται να γεννηθεί, ένας βασιλιάς του οποίου η φήμη θα αγκαλιάσει ολόκληρο τον κόσμο. Δε θα μπορούσαν, συνεπώς, να μη χαιρετίσουν τον ερχομό αυτού του Σωτήρα της ανθρωπότητας και να μην τον υποδεχθούν με τα κατάλληλα δώρα.

Ποιοι ήταν οι Μάγοι και πώς κατείχαν τέτοιες γνώσεις; Επρόκειτο για μια ιδιαίτερη κάστα ιερέων, που με αυτό το όνομα εμφανίζονται στη Βαβυλώνα και την Περσία, αλλά που ουσιαστικά υπήρχαν στα περισσότερα ιερατεία της Ανατολής. Ο τίτλος «Μάγοι», κατά πάσα πιθανότητα, έχει σανσκριτικές ρίζες και πρέπει να προέρχεται από τη λέξη «μάγια», που στην κυριολεξία σημαίνει «εκείνο που μπορεί να υπολογιστεί», αλλά η φιλοσοφική της έννοια σχετίζεται με εκείνο που είναι υποκείμενο αλλαγών και από εκεί έγινε ταυτόσημη με τον κόσμο της ψευδαίσθησης. Οι Μάγοι, λοιπόν, ήταν σοφοί μελετητές του ουράνιου θόλου, οι οποίοι υπολόγιζαν και κατέγραφαν τις κινήσεις των ουράνιων σωμάτων. Επίσης, ήταν σε θέση να κάνουν προβλέψεις από αυτά, καθώς αποτελούσαν κάτι παραπάνω από ένα συνδυασμό αυτού που σήμερα θα λέγαμε αστρονόμος και αστρολόγος, Ήταν υπεύθυνοι και για τη ρύθμιση του ημερολόγιου, βοηθώντας έτσι σημαντικά στη γεωργία. Η μελέτη της αστρολογικής πρόβλεψης βασιζόταν στο γεγονός ότι πίστευαν πως οι πλανήτες ήταν θεοί και ότι επιδρούσαν στη μοίρα των ανθρώπων κατά το πέρασμά τους από τους διάφορους αστερισμούς. Οι βασιλείς τους περιέβαλλαν με τιμές και πάντοτε τους συμβουλεύονταν σε οποιαδήποτε πράξη τους. Μάλιστα, ο Ναβουχοδονόσωρ είχε δώσει τον τίτλο του Αρχιμάγου στον μετέπειτα προφήτη Δανιήλ, επειδή κατά τη διάρκεια της σκλαβιάς του έδειξε τις ασυνήθιστες ικανότητές του να ερμηνεύει όνειρα και να προβλέπει ιστορικά γεγονότα που βασίζονταν σε αυτά τα όνειρα. Στη δική του προφητεία, άλλωστε, αναφέρονται οι Μάγοι κατά τη συνάντησή τους με τον Ηρώδη: «...οι δε είπον αυτώ* εν Βηθλεέμ της Ιουδαίος* ούτω γαρ γέγραπται διά του προφήτου...».

Η βαθιά γνώση των ουράνιων φαινομένων και η αστρολογική ερμηνεία που έδιναν ίσως εξηγεί με τον καλύτερο τρόπο το λόγο που μόνο οι Μάγοι αναγνώρισαν το σημαντικό γεγονός της Γέννησης και πήγαν να συναντήσουν το μελλοντικό Σωτήρα του κόσμου. Έτσι εξηγείται, μάλλον, και το γεγονός ότι δεν υπάρχουν γενικότερα αναφορές για την εμφάνιση κάποιου ιδιαίτερου λαμπερού άστρου στον ουρανό εκείνης της εποχής, και η μοναδική αναφορά βρίσκεται στον Ματθαίο. Μάλιστα, μάλλον θεωρείται και ευτύχημα που αναφέρεται και από αυτόν, διότι οι ορθόδοξοι Ιουδαίοι θεωρούσαν βλάσφημη και ειδωλολατρική την τέχνη της Αστρολογίας και πιθανώς για αυτό και οι άλλοι Ευαγγελιστές δεν αναφέρονται καν στο γεγονός της επίσκεψης των Μάγων στον Ιησού.

Αξίζει να σημειωθεί, επίσης, ότι ο Ματθαίος δεν αναφέρει πως ήταν τρεις. Άρα δεν αποκλείεται να ήταν και περισσότεροι, ασχέτως αν του προσέφεραν μόνο τρία δώρα, Σμύρνα, Χρυσό και Λιβάνι. Καθώς λέγεται, ότι ήταν μια συμβολική κίνηση που υπεδείκνυε την πορεία της ζωής του. Υποστηρίζεται πως ήδη γνώριζαν το θείο του πεπρωμένο και για αυτό του πρόσφεραν Χρυσό, σύμβολο της βασιλείας του, Λιβάνι, συμβολικό δώρο για έναν ιερέα και Μύρο, ως δώρο για κάποιον που πρόκειται να πεθάνει. Ουσιαστικά πρόβλεψαν πως είναι ο αληθινός Βασιλιάς των Ουρανών, ο Ανώτατος Ιερέας και εκείνος που με τη θυσία του θα αποβεί ο υπέρτατος Σωτήρας όλων.

 

Θαύμα ή Φυσικό Φαινόμενο;

Ένα είναι το γεγονός σε μια τέτοια μελέτη. Κανείς δεν μπορεί να μιλήσει με βεβαιότητα για το τι συνέβη εκείνη την εποχή. Ένα θαυμαστό αστέρι έλαμψε την ώρα της Γέννησης πάνω από τη Βηθλεέμ ή μια σύνοδος πλανητών χάραξε το δρόμο για τους Μάγους; Αλλά σε τελευταία ανάλυση ποια είναι η πραγματικότητα δεν έχει και τόση σημασία, όπως δεν έχει και τόση σημασία το να αναλώνεται κανείς στο γεγονός εάν υπήρξε όντως ιστορικά η Γέννηση ή όχι.

Εκείνο που αληθινά είναι σημαντικό, σχετίζεται με το πνευματικό περιεχόμενο μιας τέτοιας παρουσίας, με το βαθύτερο συμβολισμό της λάμψης ενός φωτεινού άστρου μέσα στον καθένα μας, κάθε φορά που η εσωτερική μας υπόσταση καλείται να εκφράσει αγάπη και προσφορά για κάθε συνάνθρωπο.

 

Βιβλιογραφία

• • Κατά Ματθαίο Ευαγγέλιο, κεφ. Β’, Αγία Γραφή, Εκδ. Αδελφότητας θεολόγων «η Ζωή», 1989.
  • Dave W. Hughes, The Star of Bethlehem, 1979.
  • Ernest Martin, The Star that Astonished the World, 1991.
  • Nick Strobel, The Star of Bethlehem: An Astronomical Perspective, 1995.
  • Kenneth W. Collins, The Star of Bethlehem, 1995.

Θ.Σ.